Chùa Dơi, hay còn gọi là Chùa Mã Tộc (tên Khmer là Serây Tê Chô Mahatúp), là một trong những ngôi chùa độc đáo và nổi tiếng bậc nhất miền Tây Nam Bộ. Tọa lạc tại tỉnh Sóc Trăng, chùa không chỉ là một công trình kiến trúc Khmer lộng lẫy mà còn là nơi sinh sống của hàng ngàn con dơi, tạo nên một cảnh tượng kỳ thú và hấp dẫn.  

Lịch sử Chùa Dơi

Theo các tài liệu và bia ký còn lưu giữ, Chùa Dơi được xây dựng vào khoảng thế kỷ 16 (khoảng năm 1569) bởi cộng đồng người Khmer. Tên gọi “Mã Tộc” (Mahatúp) trong tiếng Khmer có nghĩa là “dòng họ đông đúc,” có thể ám chỉ đến sự hưng thịnh của cộng đồng Khmer tại khu vực này vào thời điểm đó. Một giả thuyết khác cho rằng, “Mã Tộc” là phiên âm của từ “Preah Bat” (dấu chân Phật), thể hiện sự tôn kính đối với Phật giáo.

Trải qua bao thăng trầm lịch sử, chiến tranh và thiên tai, Chùa Dơi đã nhiều lần bị hư hại và được trùng tu. Lần trùng tu lớn nhất diễn ra vào năm 1960, và sau đó là vào năm 1999, với sự đóng góp của cộng đồng Phật tử và chính quyền địa phương. Dù vậy, ngôi chùa vẫn giữ được những nét kiến trúc मूल (gốc) và giá trị văn hóa cốt lõi.

Kiến trúc Chùa Dơi

Chùa Dơi là một ví dụ điển hình cho kiến trúc chùa Khmer Nam Bộ, thể hiện sự tinh tế, tỉ mỉ và giàu tính biểu tượng.

• Ngôi Chánh Điện: Đây là trái tim của ngôi chùa, nơi thờ Phật Thích Ca Mâu Ni. Chánh điện có kết cấu hình chữ nhật, với mái vòm cong vút, được chia thành nhiều tầng lớp, tạo cảm giác cao vút và thanh thoát. Trên đỉnh mái là hình ảnh ngọn tháp nhọn, tượng trưng cho ngọn núi Meru (Tu Di) – trung tâm vũ trụ theo quan niệm Phật giáo.

  • Mái Chùa: Mái chùa được lợp ngói màu đỏ cam, trang trí bằng các họa tiết hoa văn, rắn thần Naga uốn lượn mềm mại. Hình tượng Naga không chỉ mang ý nghĩa bảo vệ mà còn tượng trưng cho nước, sự trù phú và thịnh vượng.
  • Cột và Tường: Các cột trụ trong chánh điện được làm bằng gỗ quý, chạm khắc tinh xảo hình ảnh các vị thần, tiên nữ Apsara đang múa hát, thể hiện sự khéo léo của các nghệ nhân Khmer. Tường được trang trí bằng các bức phù điêu, tranh vẽ kể về cuộc đời Đức Phật và các câu chuyện Jataka (tiền thân Đức Phật).
  • Tượng Phật: Bên trong chánh điện, nổi bật là pho tượng Phật Thích Ca bằng đá nguyên khối, cao khoảng 2 mét, được đặt trên bệ thờ cao. Pho tượng có niên đại khá cổ, thể hiện phong cách nghệ thuật Khmer Angkor.

• Sala (Nhà Hội): Sala là nơi diễn ra các hoạt động sinh hoạt cộng đồng, các buổi thuyết pháp, lễ hội. Sala của Chùa Dơi có kiến trúc mở, với nhiều cột gỗ và mái ngói cong.

• Tăng Xá: Khu nhà dành cho các vị sư tu hành, thường được xây dựng đơn giản, gần gũi với thiên nhiên.

• Tháp Đựng Cốt: Các tháp nhỏ, thường có hình chóp, là nơi lưu giữ tro cốt của các vị sư trụ trì và Phật tử quá cố.

• Hồ nước và cây xanh: Hồ nước trước chùa, cùng hệ thống cây cổ thụ tạo không gian xanh mát, tĩnh lặng và cân bằng phong thủy.

Hình ảnh Chùa Dơi

“Vương Quốc” Dơi: Bí ẩn sự cộng sinh kỳ lạ

Điểm đặc biệt nhất, tạo nên sự khác biệt và huyền thoại cho Chùa Dơi chính là sự hiện diện của hàng ngàn, thậm chí hàng vạn con dơi, chủ yếu là dơi quạ (còn gọi là dơi ngựa lớn – Pteropus vampyrus).

• Loài Dơi Khổng Lồ: Dơi quạ là một trong những loài dơi lớn nhất thế giới, với sải cánh có thể lên tới 1,5 mét. Chúng có bộ lông màu nâu đen, khuôn mặt giống chó sói, và thường sống thành đàn lớn.
• Cuộc Sống Ban Ngày: Ban ngày, hàng ngàn con dơi treo ngược mình trên các cành cây cổ thụ trong khuôn viên chùa, tạo nên một cảnh tượng vừa kỳ lạ, vừa có phần đáng sợ. Chúng ngủ, nghỉ ngơi và chăm sóc con cái.
• Chuyến Bay Đêm: Khi hoàng hôn buông xuống, từng đàn dơi lớn bắt đầu sải cánh bay đi kiếm ăn. Chúng bay xa hàng chục, thậm chí hàng trăm kilomet để tìm kiếm trái cây, mật hoa. Cảnh tượng hàng ngàn con dơi bay lượn trên bầu trời đêm là một trải nghiệm khó quên đối với du khách.
• Sự Cộng Sinh Bí Ẩn: Điều kỳ lạ là đàn dơi chỉ chọn Chùa Dơi làm nơi trú ngụ, dù xung quanh có nhiều khu vực cây cối khác. Có nhiều giả thuyết giải thích cho hiện tượng này:
  • Tâm Linh: Người dân địa phương tin rằng chùa có một nguồn năng lượng tâm linh đặc biệt, thu hút và bảo vệ loài dơi. Họ coi dơi là linh vật, mang lại may mắn và bình an.
  • Môi Trường: Khuôn viên chùa rộng lớn, với nhiều cây cổ thụ, cung cấp nơi trú ẩn an toàn và nguồn thức ăn dồi dào cho dơi.
  • Sự Bảo Vệ: Nhà chùa và cộng đồng luôn có ý thức bảo vệ đàn dơi, không săn bắt, xua đuổi, tạo điều kiện cho chúng sinh sống và phát triển.

Sự tích Chùa Dơi

Chùa Dơi gắn liền với nhiều câu chuyện tâm linh, truyền thuyết hay còn gọi là Sự tích Chùa Dơi được lưu truyền trong cộng đồng Khmer:

1. Truyền Thuyết Về Heo Năm Móng (Heo Rừng Năm Móng):

• Chi tiết hơn: Câu chuyện về heo năm móng là một trong những truyền thuyết nổi bật nhất. Theo lời kể, vào một thời kỳ khó khăn, khi mùa màng thất bát, người dân trong vùng gặp nhiều tai ương. Bỗng nhiên, xuất hiện một con heo rừng kỳ lạ có năm móng ở mỗi chân (thay vì bốn móng như bình thường). Con heo này thường xuyên xuất hiện gần khu vực chùa và không hề phá phách mùa màng, thậm chí còn có vẻ như bảo vệ khu vực xung quanh.
• Sự linh thiêng: Người dân Khmer tin rằng con heo này không phải là một sinh vật bình thường mà là hiện thân của một vị thần, một Neak Ta (thần bảo hộ) giáng thế để giúp đỡ họ vượt qua khó khăn. Họ tôn kính con heo, không dám săn bắt hay làm hại.
• An táng và thờ cúng: Khi con heo năm móng chết đi (do già yếu hoặc một lý do tự nhiên), người dân đã tổ chức một lễ an táng long trọng theo nghi thức của người Khmer. Họ xây một tháp nhỏ (tháp cốt) trong khuôn viên chùa để thờ cúng và tưởng nhớ con heo, coi đó như một biểu tượng của sự may mắn, thịnh vượng và bảo hộ. Tháp này vẫn còn tồn tại đến ngày nay và trở thành một điểm tham quan đặc biệt của chùa.
• Biến thể: Có một số biến thể của câu chuyện này. Một số người kể rằng con heo đã tự nguyện đến chùa và sống ở đó cho đến khi chết. Một số khác lại cho rằng con heo đã giúp người dân tìm ra nguồn nước trong thời kỳ hạn hán.

2. Truyền Thuyết Về Bầy Dơi:

• Nguồn gốc bầy dơi: Một truyền thuyết khác giải thích về sự xuất hiện của hàng vạn con dơi trú ngụ trong khuôn viên chùa. Theo truyền thuyết này, khu vực chùa Dơi xưa kia là một vùng đất hoang vu, có nhiều cây cổ thụ. Một ngày nọ, có một vị sư đến đây tu hành và xây dựng một ngôi chùa nhỏ. Vị sư này có lòng từ bi vô lượng, thường xuyên cứu giúp muôn loài. Cảm động trước tấm lòng của vị sư, bầy dơi từ khắp nơi đã bay về đây trú ngụ, coi chùa như một nơi an toàn và linh thiêng.
• Sự bảo vệ của bầy dơi: Người dân tin rằng bầy dơi này không chỉ đơn thuần là động vật mà còn là những linh hồn bảo hộ cho chùa. Chúng được coi là “binh lính” của nhà chùa, bảo vệ nơi đây khỏi những điều xấu xa và mang lại sự bình yên.
• Không gian linh thiêng: Sự hiện diện của bầy dơi khổng lồ tạo nên một bầu không khí huyền bí và linh thiêng cho chùa Dơi. Tiếng kêu, tiếng vỗ cánh của chúng vang vọng trong không gian, đặc biệt vào buổi chiều tà, càng làm tăng thêm vẻ kỳ bí của ngôi chùa.
• Không săn bắt, quấy rầy: Tuyệt đối không ai được săn bắt, quấy rầy bầy dơi. Người dân địa phương tin rằng, việc làm hại dơi sẽ mang lại xui xẻo.

3. Sự Tích Về Nguồn Gốc Tên Gọi “Mã Tộc” (Chùa Dơi):

• “Mã Tộc” nghĩa là gì?: Tên gọi “Mã Tộc” cũng có nhiều cách giải thích. “Mã Tộc” có thể được hiểu là nơi tập trung của các loài thú, trong đó có dơi. Hoặc, nó có thể liên quan đến một sự kiện lịch sử nào đó mà tên gọi “Mã Tộc” được đặt cho khu vực này. Tuy nhiên cách hiểu gần gũi và được chấp nhận nhiều nhất vẫn là tên gọi xuất phát từ việc ngôi chùa là nơi trú ngụ của bầy dơi

Sự tích Chùa Dơi, là một phần quan trọng trong di sản văn hóa phi vật thể của người Khmer Nam Bộ. Chúng không chỉ phản ánh niềm tin, tín ngưỡng của người dân mà còn góp phần tạo nên bản sắc riêng biệt của ngôi chùa và vùng đất Sóc Trăng. Những câu chuyện này được truyền lại, gìn giữ và tiếp tục sống trong đời sống tinh thần của cộng đồng.

Lễ Hội Ok Om Bok (Lễ Cúng Trăng) tại Chùa Dơi

• Ý nghĩa và thời gian: Lễ hội Ok Om Bok là một trong những lễ hội lớn nhất và quan trọng nhất của người Khmer Nam Bộ, diễn ra vào rằm tháng 10 âm lịch (khoảng tháng 11 dương lịch). Đây là lễ hội tạ ơn thần Mặt Trăng, vị thần được coi là quản lý mùa màng, mang lại mưa thuận gió hòa và sự no ấm cho người dân.

• Nghi lễ chính: Lễ hội bao gồm nhiều nghi lễ truyền thống:

  • Lễ Cúng Trăng: Nghi lễ chính diễn ra vào buổi tối, khi trăng tròn và sáng nhất. Người dân bày mâm cúng với các loại nông sản, bánh trái (đặc biệt là cốm dẹp), hoa quả để tạ ơn thần Mặt Trăng.
  • Đua Ghe Ngo: Đây là phần hội sôi động và hấp dẫn nhất. Các đội đua từ khắp các phum sóc (làng) tập trung về sông Maspero (gần Chùa Dơi) để tranh tài. Những chiếc ghe ngo dài và hẹp, được trang trí lộng lẫy, lướt nhanh trên mặt nước trong tiếng hò reo cổ vũ của khán giả.
  • Thả Đèn Gió (Lôi Prôtip): Những chiếc đèn gió khổng lồ được thả lên trời, mang theo những ước nguyện của người dân về một năm mới an lành, hạnh phúc.
  • Thả Đèn Nước (Bandaôs Pratip): Những chiếc đèn hoa đăng nhỏ được thả trôi trên sông, tạo nên một khung cảnh lung linh, huyền ảo.
  • Các hoạt động văn hóa khác: Ngoài ra, còn có các hoạt động văn hóa khác như múa hát, biểu diễn nghệ thuật truyền thống, các trò chơi dân gian,…

Chùa Dơi là một trong những địa điểm tổ chức lễ hội Ok Om Bok lớn nhất ở Sóc Trăng. Hàng năm, vào dịp lễ hội, hàng ngàn người dân và du khách đổ về chùa để tham gia các hoạt động và chiêm ngưỡng vẻ đẹp của ngôi chùa trong không khí lễ hội.

Hình ảnh Chùa Dơi

Điểm đến không thể bỏ qua khi đến Sóc Trăng

Chùa Dơi không chỉ là một điểm đến tâm linh, mà còn là một di sản văn hóa, một kỳ quan thiên nhiên độc đáo của miền Tây Nam Bộ. Đến đây, du khách không chỉ được:

• Chiêm ngưỡng kiến trúc Khmer lộng lẫy: Khám phá vẻ đẹp tinh tế, tỉ mỉ của một công trình kiến trúc Phật giáo Khmer cổ.
• Tìm hiểu về văn hóa Khmer: Tìm hiểu về lịch sử, tôn giáo, phong tục tập quán của cộng đồng Khmer Nam Bộ.
• Chứng kiến “vương quốc” dơi kỳ bí: Tận mắt nhìn thấy hàng ngàn con dơi treo mình trên cây, bay lượn trên bầu trời.
• Hòa mình vào không gian thanh tịnh: Cảm nhận sự bình yên, thư thái trong không gian chùa cổ kính, rợp bóng cây xanh.
• Trải nghiệm văn hóa địa phương: Thưởng thức các món ăn đặc sản, tham gia các lễ hội truyền thống của người Khmer.

Lời Khuyên Cho Du Khách:

• Thời điểm tốt nhất: Nên đến chùa vào buổi sáng sớm hoặc chiều muộn để tránh nắng nóng và có cơ hội ngắm nhìn đàn dơi bay đi kiếm ăn.
• Trang phục: Ăn mặc lịch sự, kín đáo, tránh mặc quần áo quá ngắn hoặc hở hang.
• Giữ gìn trật tự: Không gây ồn ào, không chọc phá đàn dơi, không xả rác bừa bãi.
• Kết hợp tham quan: Có thể kết hợp tham quan Chùa Dơi với các địa điểm du lịch khác ở Sóc Trăng như Chùa Chén Kiểu, Chùa Kh’leang, Chợ nổi Ngã Năm,…

Chùa Dơi là một điểm đến độc đáo, mang đến cho du khách những trải nghiệm khó quên về văn hóa, lịch sử và thiên nhiên. Hãy đến và khám phá “vương quốc” dơi bí ẩn này!

Những câu hỏi thường gặp về Chùa Dơi

Chùa Dơi ở đâu?

Chùa Dơi tọa lạc tại đường Văn Ngọc Chính, khóm 9, Sóc Trăng, Việt Nam

Chùa Dơi thuộc tỉnh nào của Việt Nam?

Chùa Dơi nằm ở tỉnh Sóc Trăng.

Điều gì làm nên sự đặc biệt của Chùa Dơi?

Chùa Dơi nổi tiếng với hai yếu tố chính:

• Kiến trúc Khmer độc đáo: Ngôi chùa là một quần thể kiến trúc Khmer cổ kính, lộng lẫy với các công trình như chánh điện, sala, tháp, và tượng Phật được chạm khắc, trang trí vô cùng tinh xảo.
• “Vương quốc” dơi kỳ bí: Chùa là nơi trú ngụ của hàng ngàn con dơi, chủ yếu là loài dơi quạ (dơi ngựa lớn). Cảnh tượng đàn dơi treo mình trên những tán cây cổ thụ vào ban ngày và sải cánh bay đi kiếm ăn khi hoàng hôn buông xuống là một điểm nhấn độc đáo, thu hút du khách.

Chùa Dơi mang những giá trị gì?

Chùa Dơi sở hữu nhiều giá trị quan trọng:

• Văn hóa – lịch sử: Là một di tích lịch sử, văn hóa tiêu biểu, chùa phản ánh đời sống tôn giáo, tín ngưỡng và nghệ thuật kiến trúc đặc sắc của cộng đồng người Khmer Nam Bộ. Ngôi chùa có lịch sử xây dựng từ thế kỷ 16, trải qua nhiều thăng trầm và vẫn bảo tồn được nét cổ kính.
• Tâm linh: Chùa là nơi thờ tự linh thiêng của Phật giáo Nam tông Khmer, là điểm đến tâm linh để người dân cầu nguyện bình an, may mắn.
• Du lịch: Là một điểm tham quan hấp dẫn, thu hút du khách trong và ngoài nước bởi kiến trúc độc đáo và sự hiện diện kỳ thú của đàn dơi.
• Đa dạng sinh học: Chùa Dơi đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn loài dơi quạ, một loài dơi lớn có ý nghĩa trong hệ sinh thái.

Chùa Dơi còn có những tên gọi nào khác?

Ngoài tên gọi Chùa Dơi, chùa còn được biết đến với các tên:

• Chùa Mã Tộc: Tên gọi phổ biến trong cộng đồng địa phương.
• Serây Tê Chô Mahatúp: Tên gọi chính thức bằng tiếng Khmer, mang ý nghĩa “Ngôi chùa được tạo dựng nhờ phúc đức của một dòng họ đông đúc” hoặc có liên quan tới “Preah Bat” (dấu chân Phật).

Thời gian mở cửa của Chùa Dơi?

Chùa Dơi mở cửa đón khách tham quan vào tất cả các ngày trong tuần, thường từ khoảng 6 giờ sáng đến 6 giờ chiều. Tuy nhiên, giờ mở cửa có thể thay đổi tùy thuộc vào các sự kiện, lễ hội đặc biệt trong năm.

Có mất vé vào tham quan Chùa Dơi không?

Hiện tại, Chùa Dơi không thu phí vào cửa. Du khách có thể tự do tham quan và đóng góp tùy tâm vào hòm công đức của chùa.

Cần lưu ý điều gì khi đến Chùa Dơi?

• Nên chọn trang phục lịch sự, kín đáo.
• Giữ gìn trật tự, không gây ồn ào, không chọc phá hay làm hại đến đàn dơi.
• Thời điểm lý tưởng để tham quan là vào ban ngày để chiêm ngưỡng kiến trúc và quan sát đàn dơi rõ ràng hơn.
• Hạn chế mang theo đồ ăn, thức uống có mùi nồng, vì có thể thu hút côn trùng.